Το φαινόμενο της γλωσσικής συρρίκνωσης στην παγκοσμιοποιημένη εποχή
Γράφει η Ε. Σ. Β.
Το φαινόμενο της γλωσσικής συρρίκνωσης, γνωστό και ως λεξιπενία, δεν είναι ούτε καινούριο, αλλά ούτε και αποκλειστικά ελληνικό. Αν και η συζήτηση για την λεξιπενία γίνεται σε όλες τις ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες, ειδικά στη χώρα μας το φαινόμενο, αλλά και η συζήτηση γύρω από αυτό είναι σαφώς πιο έντονο.
Αναζητώντας τα αίτια του φαινομένου όσον αφορά τη χώρα μας ο ερευνητής θα φτάσει μέχρι και τα βάθη της αρχαιότητας. Στην αρχαιότητα η γραφή ήταν για τους πολύ λίγους, είχε έναν μυστικισμό τον οποίον τον καλλιεργούσαν και τον περιόριζαν ακόμα περισσότερο οι μυημένοι. Πιθανόν γιατί είχαν καταλάβει ότι η γραφή, η ανάγνωση και τα μαθηματικά ήταν και εξακολουθούν να είναι, ένα υπερόπλο στα χέρια αυτού που τα γνωρίζει. Στην εποχή της ύστερης αρχαιότητας μαζί με τη δύση του αρχαιοελληνικού πολιτισμού ήρθε και η δύση στην αρχαία ελληνική γλώσσα και την αντικατάστασή της από την καθαρεύουσα. Μια γλώσσα που ήταν ομόηχη, όμως σημαντικά πιο εύκολη να την μάθει κανείς και με πολλές λέξεις της καθομιλουμένης.
Αιώνες μετά ,το ίδιο αποτέλεσμα είχαμε με την μετάβαση από την καθαρεύουσα στη δημοτική. Ένας πόλεμος της γλώσσας που κράτησε περισσότερο από 200 χρόνια, μέχρι που τελικά μόλις 45 χρόνια πριν καθιερώθηκε ως επίσημη γλώσσα στα σχολεία.
Ήταν η καθαρεύουσα μια πιο πλούσια γλώσσα; Αναμφισβήτητα, όμως σίγουρα ήταν δυσνόητη και πολύ δύσκολη να αφομοιωθεί, πόσο μάλλον να χρησιμοποιηθεί στην καθημερινότητα μας.
Συνεπώς μπορούμε να συμπεράνουμε ότι, ενδεχομένως ο βασικός λόγος για τον οποίο σε κάθε εποχή παρατηρείται το φαινόμενο της λεξιπενίας είναι η χρηστικότητα της γλώσσας στην καθημερινή ζωή, αλλά και ταυτόχρονα η διαπίστωση ότι δεν μπορεί η επίσημη γλώσσα να απέχει από αυτήν που ομιλεί η συντριπτική πλειοψηφία. Όμως εδώ τίθεται ένα σημαντικό ζήτημα. Είναι δυνατόν η πλειοψηφία επειδή τυγχάνει ή και σκόπιμα βρίσκεται μέσα σε ένα βόθρο να τραβάει και τους υπόλοιπους μέσα σε αυτόν; Το ερώτημα δεν είναι εύκολο να απαντηθεί, συνεπώς για να αναζητήσουμε γιατί γίνεται αυτό πρέπει πρώτα να βρούμε γιατί η πλειοψηφία "βρίσκεται στο βόθρο".
Από τη στιγμή που το φαινόμενο είναι παγκόσμιο αυτό αυτόματα σημαίνει ότι υπάρχει κοινός τόπος των αιτιών που προκαλούν το φαινόμενο.
Ο κοινός τόπος από την εποχή της ύστερης αρχαιότητας μέχρι και σήμερα είναι επαφή των πολιτισμών. Η επαφή των πολιτισμών έχει πολλές εκφάνσεις. Η προφανής είναι αυτή μέσω της οικονομικής δραστηριότητας. Οι λιγότερο εμφανείς αλλά με πιο βαθιές ρίζες είναι η επιβολή κατοχικών δυνάμεων, όπως για παράδειγμα η εποχή της Γερμανικής κατοχής και η τουρκοκρατία για τη χώρα μας, αλλά και τα μεγάλα κύματα της μετανάστευσης καταρχήν του πρώιμου μεσαίωνα και μέχρι και τις μέρες μας.
Μια μεγάλη κατηγορία αιτιών είναι ο τύπος και η ανάπτυξη της τεχνολογίας της ενημέρωσης. Ο τύπος επειδή δεν παύει να είναι μια επιχείρηση και να αναμένει κέρδη, χρησιμοποιεί την γλώσσα των πολλών αδιαφορώντας για τη συνέπειες. Η χρήση εκλαϊκευμένης και απλουστευμένης γλώσσας που υιοθετεί εκφράσεις και λέξεις της αργκό είναι μόνιμο φαινόμενο από την πρώτη μέρα που κυκλοφόρησαν εφημερίδες μέχρι και σήμερα που ο κόσμος ενημερώνεται από το διαδίκτυο.
Μια τρίτη κατηγορία αιτιών εντοπίζεται μέσα στην ίδια την κοινωνία. Η τεράστια αυτή κατηγορία περιλαμβάνει την παιδεία, την οικογένεια, την κοινωνία, το βιοτικό αλλά και το πνευματικό επίπεδο, τα πρότυπα, τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις. Η κατηγορία αυτή είναι τόσο μεγάλη που δεν μπορεί να μπει σε καλούπια και όρια, όμως καταλήγει πάντα στο ίδιο σημείο. Στην επιλογή ή ακόμα και την επιβολή των αρχόντων του τόπου. Οι πολιτικοί που καλούνται ή επιβάλλονται για να κυβερνήσουν και την δική τους σχέση με την γλώσσα και την παιδεία γενικότερα. Δυστυχώς η ιστορία της χώρας μας περιλαμβάνει ανθρώπους που ζήτημα είναι να γνωρίζουν τις μισές λέξεις του ελληνικού λεξιλογίου και πολύ πιθανόν να ξέρουν τις ξένες γλώσσες καλύτερα και από την μητρική τους.
Ο περιορισμένος χώρος για την ανάπτυξη αυτού του τεράστιου ζητήματος δεν επιτρέπει να μπούμε σε ακόμα μεγαλύτερο βάθος για τα αίτια. Στις μέρες μας μάλιστα διαπιστώνουμε ότι ΟΛΑ τα αίτια τυγχάνει χρονικά να εκδηλώνονται ταυτόχρονα και σε μεγάλο εύρος. Ίσως φταίνε τα σχέδια για την επιβολή της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας, η οποία για να λειτουργήσει πρέπει να καταργηθούν οι διαφορετικές γλώσσες και διάλεκτοι προκειμένου να αλλοιωθεί η ταυτότητα των λαών και η ομορφιά της διαφορετικότητας, αφού με την λεξιπενία δεν χάνουμε μόνον τον τρόπο έκφρασής μας, αλλά λησμονούμε ολόκληρο τον πολιτισμό, τις ρίζες και την ιστορία μας. Πως αλλιώς θα μπορέσουμε να αποτελέσουμε μέρος της νέας σκλαβοποιημένης καταναλωτικής κοινωνίας;
Κλείνοντας θέτω ένα ακόμα ερώτημα, πρώτα απ΄όλα στον ίδιο μου τον εαυτό. Μήπως αντί για το φαινόμενο της λεξιπενίας ήρθε η ώρα να δούμε την πραγματικότητα κατάματα και να μιλήσουμε ευθέως για μια νέα γλώσσα που έρχεται;
